Bizansın qələbəsi
Quranda gələcək haqqında verilən xəbərlərdən biri "Rum" surəsinin əvvəlindəki ayələrdə yer alır. Bu ayələrdə Bizans imperatorluğunun bir məğlubiyyətə məruz qaldığı, amma çox qısa bir müddətdən sonra onun yenidən qalib gələcəyi belə bildirilib:
Bu ayələr xristian rumların 613-614-cü illərdə bütpərəst
iranlılara çox ağır şəkildə məğlub olmasından təxminən 7 il
sonra - 620-ci illərdə göndərilmişdi.
Ayələrdə Bizansın çox yaxın vaxtlarda qalib gələcəyi xəbər
verilirdi. Halbuki həmin vaxt Bizans o qədər itki vermişdi
ki, onun yenidən qalib gəlməsi hələ bir tərəfə dursun,
özünün hətta ayaq üstə qalması imkan xaricində olan məsələ
kimi görünürdü. İranlılar bizanslıları 613-ci ildə Antakyada
məğlub edərək qələbələrini Şam, Kilikiya, Tarsus, Ermənistan
və Qüdsü ələ keçirməklə davam etdirmişdilər. Xüsusilə 614-cü
ildə Qüdsün əldən çıxması, Müqəddəs Məzar Kilsəsinin
dağıdılması bizanslılara ağır zərbə olmuşdu.
O dövrdə təkcə iranlılar deyil, həm də avarlar, slavyanlar
və lombardlar Bizans imperatorluğu üçün böyük təhlükə idi.
Avarlar İstanbul qapılarına qədər gedib çıxmışdılar. Bizans
kralı Herakl ordunun xərcini ödəyə bilmək üçün kilsələrdəki
qızıl və gümüş bəzək əşyalarını əridib pula çevirməyi əmr
etmişdi. Hətta bunlar da kifayət etmədiyindən pul əldə etmək
üçün bürünc heykəllər də əridilmişdi. Valilərin əksəriyyəti
Herakla qarşı üsyan qaldırmış, imperatorluq parçalanmaq
həddinə gəlib çatmışdı. Əvvəllər Bizans torpağı olan
Mesopotamiya, Kilikiya, Suriya, Fələstin, Misir və
Ermənistan bütpərəst iranlıların işğalı altına düşmüşdü.
Qısası, hamı Bizansın məhv olmasını gözləyirdi. Lakin bu
dövrdə "Rum" surəsinin ilk ayələri vəhy edildi və Bizansın
uzağı 9 il ərzində iranlılara təkrarən qalib gələcəyi xəbər
verildi. Bu qalibiyyət o qədər uzaq, o qədər qeyri-mümkün
görünürdü ki, ərəb müşrikləri də Quranda xəbər verilən bu
zəfərin heç vaxt baş verməyəcəyini fikirləşirdilər. Ancaq
Quranın bütün xəbərləri kimi bu da şübhəsiz ki, baş verdi.
622-ci ildə Herakl Ermənistanı işğal edib iranlıları məğlub
edərək müxtəlif qələbələr qazandı. 627-ci ilin dekabr ayında
Bağdadın yaxınlığında, Dəclə çayının 50 km şərqində yerləşən
Ninova xarabalıqlarından azca aralıda Bizans və Sasani
imperatorluqları arasında böyük müharibə oldu. Bu dəfə
rumlular iranlıları məğlub etdilər. Bir neçə aydan sonra isə
iranlılar işğal etdikləri yerlərin Bizansa qaytarılması
barədə bağlanmış müqaviləyə qol çəkmək məcburiyyətində
qaldılar.
Rumluların qələbəsi 630-cu ildə imperator Heraklın Sasani
hökmdarı II Xosrovu məğlub edərək Qüdsü geri qaytarması və
Məzar Kilsəsinin yenidən xristianların nəzarəti altına
keçməsi ilə nəticələndi.
Beləliklə, Allahın Quranda bildirdiyi və Peyğəmbərimizin (s)
insanlara təbliğ etdiyi "rumluların qalibiyyəti" ayədəki "üç-doqquz
il arasında" ifadəsi ilə diqqət çəkilən vaxt aralığında və
möcüzəvi bir şəkildə baş verdi.
Bu ayələrdə yer alan başqa bir möcüzə isə coğrafiya ilə
bağlı olan və həmin dövrdə heç kimin bilə bilməyəcəyi bir
həqiqətin xəbər verilməsidir.
"Rum" surəsinin 3-cü ayəsində rumluların "dünyanın ən aşağı
yerində" məğlub edildikləri bildirilir. Ərəb dilində "ədna
əl-ard" olan bu ifadə Quranın bəzi tərcümələrində "ən yaxın
bir yer" kimi də verilir. Ancaq bu tərcümə əsl ifadənin tam
əvəzi deyil, onun məcazi bir şərhidir. "Ədna" kəlməsi ərəb
dilində "aşağı" demək olan "dəni" kəlməsindən törəyib və "ən
aşağı" mənasını daşıyır. "Ard" isə "yer üzü, dünya" deməkdir.
Dolayısı ilə "ədna əl-ard" ifadəsi "dünyanın ən aşağı yeri"
mənasını verir.
Bəzi təfsirçilər sözügedən ərazinin ərəblərə yaxınlığını
nəzərə alaraq kəlmənin "ən yaxın" mənasını qəbul ediblər.
Ancaq kəlmənin əsl mənası Quranın göndərildiyi dövrdə heç
kimin bilmədiyi və bilməsi də mümkün olmayan çox mühüm bir
geoloji reallığa işarə edir. Çünki dünyanın ən aşağı yerini
müəyyən etməyə çalışanda görəcəyik ki, bu nöqtə məhz
rumluların 613-614-cü illərdə məğlub olduqları yerlərdən
biri olan Ölü Dənizin (Dead Sea, Lut gölü) sahilləridir. Bu
məğlubiyyətin ən ağır zərbəsi isə əvvəl də qeyd etdiyimiz
kimi, xristianlığın rəmzi sayılan Ölü Dənizin yaxınlığındakı
Qüdsün itirilməsidir.
Ölü Dəniz isə dəniz səviyyəsindən 399 metr aşağıda yerləşir
və yer üzünün lən aşağı" bölgəsidir.
Burada ayrıca diqqət yetirilməli olan digər mühüm məsələ Ölü
Dənizin ölçülərinin və fiziki-coğrafi parametrlərinin, yəni
onun dərinliyinin, dəniz səviyyəsindən aşağı-yuxarı
olmasının yalnız müasir dövrdəki texniki vasitələrin köməyi
ilə dəqiqləşdirilməsidir. Əvvəllər heç kim Ölü Dənizin
dünyanın ən aşağı yeri olduğunu bilmirdi və bunu bilməsi də
mümkün deyildi. Lakin bu bölgə Quranda "dünyanın ən aşağı
yeri" kimi təqdim edilir. Bu məlumat Quranın Allahın sözü
olmasının başqa bir dəlilidir və Allahın Peyğəmbərimiz
Hz.Muhəmmədə (s) nəsib etdiyi çox böyük bir möcüzədir.